Ağız, diş ve çenede görülebilen anomalileri teşhis eden ve bu anomalileri tedavi eden Diş Hekimliği dalına Ortodonti denilmektedir. Bu tedavilerin sürecine ise genel olarak ortodontik tedavi denilmektedir. Ortodontik tedavi sabit veya hareketli olmak üzere 2 farklı şekilde gerçekleştirilmektedir. Sabit tedavi kullanılan tedavi yönteminin dişlere takıldıktan sonra hastanın kendisinin çıkaramadığı tedavi yöntemidir. Klasik tel tedavisi sabit tedaviye en uygun örnektir. Hareketli tedavi ise uygulanan tedavi sırasında hastanın çıkarıp takabildiği tedavi yöntemidir. Çoçuklarda uygulanan aparey tedavisi veya yetişkinlerde uygulanan şeffaf plaklar bu tedavi yöntemine uygun örneklerdir.
Çoçuk hastalarda sabit ortodontik tedaviler, hareketli ortodontik tedavilere göre hastanın uyumuna daha az ihtiyaç duyması sebebi ile daha çok tercih edilmektedir. Yapılan çalışmalar incelendiğinde genel olarak sabit tedavi yöntemlerinin hareketli tedavi yöntemlerine kıyasla daha hızlı tedavi ettiği bulunmuştur. Ancak yetişkinlerde bu durum değişkenlik gösterir hastanın sosyal ve ekonomik durumu dikkate de alınarak gerekli bilgilendirmeler yapıldıktan sonra yetişkin hastalarda da hareketli tedaviler (şeffaf plak) yapılabilir ve sonuçlar olumludur. Ortodontik tedavi sabit olarak uygulansada yine de hasta uyumu ve hasta motivasyonu ile direk olarak ilgilidir. Düzenli randevularına gelen ve tedavi uyumu yüksek olan hastaların tedavilerinin daha kısa sürede ve daha iyi sonuçlandığı gösterilmiştir. Özetlemek gerekirse; hareketli veya sabit ortodontik tedavilerin hepsi direkt olarak hasta uyumuna muhtaçtır. Ortodontik tedavi hasta ile hekimin beraber yürüttüğü bir tedavi yöntemi olarak düşünülmelidir ve hem hasta hem hekim tedaviye önem göstermelidir.
Ortodontik tedavi aktif bir şekilde sistemik hastalığı bulunmayan herkese uygulanabilmektedir. Hem çoçuklarda hem yetişkinlerde başarılı bir şekilde uygulanabilen bir tedavi yöntemidir. Sabit ortodontik tedavi için en uygun yaş 12-15 yaş arasında olmakla beraber çene problemlerinin eşlik etmediği dişsel anomalilerde herhangi bir yaş kısıtlaması yoktur ve her yaşta tedavi edilebilmektedir. Çene problemlerinin eşlik ettiği anomalilerin erken teşhisi ve tedavisi ilerde gerçekleşecek cerrahi işlemi ortadan kaldırabilmekte yada cerrahinin şiddetini azaltabilmektedir. Bu neden ile erken teşhis bu anomaliler için ekstra önemlidir ve çoçukların 6 yaşından itibaren düzenli bir şekilde ortodontik muayene yapılması gerekmektedir. Bu muayeneler genelde yılda bir yapılmaktadır ve dişler ile çenelerin uyumunun kontrolünü içerir. Problem teşhis edildiğinde Fonksiyonel Ortopedik Tedavi olarak adlandırılan tedavi protokolleri ile uygun yaşta tedavi edilerek düzeltilebilmektedir. Çenesel problemlerin hangi çeneden kaynaklandığına göre tedavi yaşı değişkenlik göstermektedir. Çenesel problemler için ideal yaş aralığı 8-12 yaş aralığıdır ve bu yaşlar dışında yapılan tedavilerde başarı ihtimali gittikçe azalmaktadır.
Normal çene ilişkisinde üst çene, alt çenenin bir miktar önünde bulunması gerekmektedir. Çoçuklarda bu durum biraz daha farklıdır ama benzerdir. Çoçuklarda üst çene alt çeneden normalde görülmesi gereken miktardan daha önde olması gerekmektedir. Bu nedenle çoçuklarda üst çene alt çene arasında görülen normal ilişki aslında bir problemin habercisidir ve çene problemi olduğunu göstermektedir. Üst çene geriliği genelde fark edilmesi daha kolay bir problemdir ve genelde aile veya çevresi problemi fark edebilmektedir. Problem fark edildiğinde yüze uygulanan bir maske ile üst çene gelişimi hızlandırılarak tedavisi gerçekleştirilmektedir. Bu tedavi için en uygun yaş aralığı 8-10 yaş aralığıdır ve kesinlikle ertelenmemelidir.
Alt çene problemlerinin geriliği ise daha zor fark edilen bir problemdir ve genel diş hekimi muayenelerinde dahi gözden kaçabilmektedir bu yüzden uzman doktor muayenesi ayrıca önemlidir. Bu problem fark edildiğinde çözümü için alt çeneyi önde konumlandıran bir aparey ile alt çene gelişimi hızlandırılır ve tedavi bu şekilde gerçekleştirilir. Bu tedavi için en uygun yaş kemik yaşına göre değişkenlik gösterir ancak genelde 10-12 yaş aralığıdır.
Çene veya diş problemlerinin teşhisi ve uygun zamanda müdahalesi için en doğru bilgi hekim muayenesi ile alınır. Çünkü kişisel gelişim faktörlerin farklılığı ve genetik çeşitlilik sebebi ile genel bilgiler kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Eğer dişte veya çenede probleminizin olduğunuzu düşünüyorsanız veya çoçuklarınızda böyle bir problem varlığı şüpheniz var ise en kısa zamanda bir ortodonti uzmanına danışınız.
Ortodontist Caner Büyükkaya Mersin Ortodonti Uzmanı